Czescy symboliści i Václav Havel w krakowskim MCK

Wystawa „Władcy snów” po raz pierwszy tak szeroko prezentuje zagadnienie czeskiego symbolizmu| fot. materiały organizatora

Od dziś w Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie można obejrzeć dwie wyjątkowe wystawy: „Władcy snów. Symbolizm na ziemiach czeskich 1880-1914″ oraz „Václav Havel na wyciągnięcie ręki”. Oniryczne opowieści, bajkowe tematy, fantastyczne postacie oraz portret fotograficzny czeskiego prezydenta, prezentowane będą do 7 września.

Wystawa „Władcy snów” po raz pierwszy tak szeroko prezentuje zagadnienie czeskiego symbolizmu. Jak podkreślają organizatorzy, ma ona swoją premierę nie tylko w Polsce, ale również w Czechach. Tam otwarta zostanie dopiero w październiku. Ekspozycja obejmuje ponad 200 wybitnych dzieł: obrazów, rysunków, grafik, książek, rzeźb i obiektów ceramicznych pochodzących z kilkudziesięciu kolekcji publicznych i prywatnych. Niektóre spośród nich prezentowane są po raz pierwszy publiczności, część została dopiero niedawno odnaleziona u prywatnych kolekcjonerów. Wszystkie prace natomiast urzekają swoją nastrojowością. Są wśród nich dzieła artystów kilku pokoleń czeskich symbolistów: Alfonsa Muchy, Františka Kupki, Karela Hlaváčka, Františka Bílka, Jana Preislera, Karela Špillara czy Maxa Švabinskiego. Prezentacja sztuki symbolizmu na ziemiach czeskich obejmuje również twórców niemieckiego pochodzenia, którzy współtworzyli krajobraz kulturowy epoki m.in. Ferdinanda Staegera, Richarda Teschnera oraz Richarda Müllera.

– Wystawa jest efektem trwającej od kilkunastu lat niezwykle owocnej współpracy Centrum z naszymi przyjaciółmi z Muzeum Sztuki w Ołomuńcu oraz wydawnictwem Arbor vitae.  Czesko-polskie sąsiedztwo jest ciągle oparte na paradoksie wielkiego deficytu wzajemnej wiedzy o sobie. Cieszę się, że wystawa poszerzyła krąg naszych czeskich przyjaciół. Jej przygotowanie stanowiło dla partnerów z obu wspaniałe przeżycie intelektualne, ale okazało się również wielkim wyzwaniem organizacyjnym. Prezentowane przy krakowskim Rynku dzieła ponad czterdziestu artystów pochodzą aż z trzydziestu czeskich instytucji publicznych i kolekcji prywatnych. Już ten fakt czyni nasz projekt wartością samą w sobie – mówił podczas wernisażu wystawy prof. Jacek Purchla, Dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie.

Prace odzwierciedlają najważniejsze założenia nurtu symbolizmu, który został zapoczątkowany we Francji pod koniec XIX wieku. Główne motywy to świat marzeń sennych i mitów, baśniowa fantastyka, wątek śmierci i przemijania, narodzin i schyłku, miłości i erotyki. Artyści starali się poprzez sztukę uchwycić wewnętrzne emocje, stany psychiczne, duchowe przeżycia, podkreślając jednocześnie znaczenie intuicji oraz poznania pozarozumowego. Była to próba ucieczki od świata postępu, racjonalizmu i technologii w sferę mitu, snu i intuicji. Na ziemiach czeskich była to także próba ucieczki od odrodzenia narodowego, które stało się wartością nadrzędną w sztuce XIX wieku. Symbolizm stał się jedynym kierunkiem pozbawionym pierwiastka narodowego. Z tej przyczyny początkowo był ostro krytykowany jako obcy czeskiej kulturze.

– Otwarcie Teatru Narodowego w Pradze w 1883 roku było punktem zwrotnym odrodzenia narodowego. Pojawiły się wówczas dwa kierunki rozwoju sztuki narodowej. Zwolennicy pierwszego rozwiązania nie zgadzali się z opinią, że odrodzenie narodowe jest procesem zakończonym, dlatego opowiadali się za dalszym jego rozwojem. Druga grupa chciała zmierzyć się ze współczesną kulturą i sztuką innych narodów, wejść na szerszą europejską arenę kulturalną. Symbolizm stał się w czeskiej sztuce pierwszym nurtem o charakterze międzynarodowym. Jego serce biło zarówno w Paryżu, Pradze, Wiedniu czy Monachium- wyjaśniał autor scenariusza oraz czeski kurator wystawy Otto M. Urban.

Ponieważ symbolizm miał wpływ również na czeską literaturę, na wystawie można zapoznać się z bogatą i unikatową kolekcją książek i czasopism  (m.in. Moderní revue, Volné směry), będącą doskonałym przykładem syntezy tekstu literackiego i sztuki książki. Znalazły się w niej czeskie przekłady utworów  Stanisława Przybyszewskiego, który dla wielu symbolistów stał się źródłem inspiracji.

Drugim czeskim akcentem w MCK jest prezentowana w średniowiecznych piwnicach centrum wystawa fotografii Oldicha Škáchy. Fotograf towarzyszył Václavowi Havlowi przez ponad 30 lat. Po tym jak w 1968 r. otrzymał zakaz wykonywania zawodu dziennikarza, przyłączył się do grupy dysydentów z Havlem na czele i został jego nieoficjalnym fotografem. Od 1990 roku pracował jako fotograf dla kancelarii prezydenta. Na prezentowanych ponad siedemdziesięciu zdjęciach można zobaczyć Havla jako polityka, a także pisarza, dramaturga, opozycjonistę, przyjaciela i męża.

– Druga z wystaw również odsyła nas w sferę symbolu. Václav Havel jest bez wątpienia symbolem i ikoną przemian demokratycznych w Europie Środkowej- powiedziała kuratorka obydwu wystaw Natalia Żak.

Strona organizatora: www.mck.krakow.pl

[Ewa Gajewska]