13. numer kwartalnika „Herito” [recenzja]

fot. www.herito.pl

Najnowszy numer kwartalnika „Herito” wprowadza w swoją tematykę już świetnie zakomponowaną okładką autorstwa Kuby Sowińskiego. „Konflikty pamięci” – temat przewodni 13 numeru – staje się jak zwykle powodem do zaprezentowania niezwykle ciekawych esejów autorstwa interesujących autorów.

Omawiana w numerze pamięć dotyczy w największym stopniu nas, mieszkańców Środkowej Europy. Redaktor naczelny, Jacek Purchla, pisze we wstępie, iż starając się rozeznać w naturze konfliktów pamięci, „zacząć trzeba przede wszystkim od siebie”. Nawiązujące do tej myśli artykuły, jak zwykle nie pozostawiają nas obojętnymi, zaczynając już od eseju Stanisława Obirka na temat dialogu widzianego w kontekście konfliktów pamięci. Drążąc temat, autor zastanawia się szczególnie nad zmianą polskiej pamięci, powołując się przy tym na prace francuskiego historyka Daniela Beauvois. Robert Traba z kolei zajmuje się „ars oblivionis”, czyli „sztuką zapominania”, jakże ważną w kontekście dyskusji o zbiorowej pamięci. Autor udowadnia, iż rzecz ta nie była obecna jedynie w greckiej (europejskiej) mitologii, i jest ważnym elementem kształtującym podejście europejskich narodów do swoich dziejów również i dzisiaj. Interesujący esej Sharon MacDonald nawiązuje do wydanej przez badaczkę książki „Krainy pamięci. Dziedzictwo i tożsamość w dzisiejszej Europie”. Autorka chce zwrócić uwagę na „sposób, w jaki często porusza się kwestie pamięci w stosunku do Europy (…). Fenomen ten pojawia się w rozmaitych formach na całym kontynencie – w muzeach, pomnikach oraz w róźnorodnych , przywracanych do życia, mniej lub bardziej świadomie rytuałach i tradycjach”. Szczególnie interesująco wygląda opisywany przez MacDonald fenomen jakże bliskiej i nam „socjalnostalgii”. Przy omawianiu kwestii pamięci nie mogło zabraknąć odniesienia również do konkretnych krain. Topografię pamięci zbiorowej na przykładzie byłej Jugosławii omawia Maciej Czerwiński, natomiast temat ten na przykładzie Górnego Śląska przybliża Ewa Chojecka. Innym, szczególnym miejscem w kontekście pamięci i tożsamości w przestrzeni miejskiej jest teren byłego Getta Warszawskiego. Elżbieta Janicka rozważa byłą oraz współczesną obecność tragedii Holokaustu, a także zbrodni radzieckich w polskiej pamięci zbiorowej.  Najlepszym odbiciem tychże są pomniki, tablice oraz odbywające się w miastach cyklicznie uroczystości. W podobnym tonie utrzymane są rozważania  Agnieszki Zabłockiej-Kos, która poszukuje równowagi narracji w muzeach historycznych w Polsce. „Więcej intelektu, mniej emocji” – już sam tytuł zdradza ścieżkę, po której porusza się autorka, warto więc przyjrzeć się z bliska jej sposobowi  percepcji modnych ostatnio, tak zwanych „multimedialnych” wystaw muzealnych.

Nie wiem jak dla Państwa, ale dla mnie „Herito” to przed wszystkim niesamowicie ciekawe wywiady. Także i tym razem nikt nie powinien czuć się zawiedziony, nowy numer czasopisma przynosi bowiem niepublikowany dotąd wywiad ze zmarłym w 2011 roku Leopoldem Ungierem. Tematem przewodnim rozmowy z Katarzyną Romańczyk jest Bruksela – stolica nowoczesnej Europy, stolica Belgii, ale przede wszystkim miejsce, które na swój dom wybrał sobie ten znakomity publicysta. Kolejny ciekawy wywiad przeprowadziła Magdalena Petryna ze Snešką Quaedvlieg-Mihailović, sekretarzem gneralnym zasłużonej dla ochrony dziedzictwa organizacji międzynarodowej „Europa Nostra”. Cykl wywiadów zamyka rozmowa z Peterem Krištúfkiem, w której nie mogło zabraknąć pytań o współczesną literaturę słowacką, stosunek Słowaków do historii, oraz – jakżeby inaczej – do jej pamiętania i zapominania…

Jak w każdym numerze , tak i tym razem znajdziemy w „Herito” niezwykle ciekawe recenzje wystaw, książek i albumów (a wśród nich – wydawnictwa poświęcone m. in. portretom z kolekcji arcyopactwa w Pannonhalmie oraz architekturze poprzemysłowej na terenach byłej NRD).  Powyższy opis to jedynie zarys obszernej – jak zawsze – tematyki, i  jako taki w żadnym razie nie może zastąpić lektury „Herito”. Zatem – wszyscy do lektury!

[Arkadiusz Kugler]

Arkadiusz Kugler – słowacysta, przewodnik turystyczny. Mieszka i pracuje w Bratysławie http://about.me/arkadiuszkugler