Kultura na Zaolziu. Przewodnik dla początkujących i średniozaawansowanych

Fragment spektaklu “Cieszyńskie nebe – Těšínské niebo”, który można była oglądać na deskach Sceny Polskiej | fot. materiał prasowy

Tematyka Zaolzia dla większości Polaków pozostaje nadal niezrozumiała. Nieliczni wiedzą kim są Zaolziacy, co to właściwie jest Zaolzie, nie wspominając o zasłużonych dla kultury artystach i działaczach pochodzących z tego regionu.

Chociaż jego historia jest burzliwa, polska ludność nadal tam trwa i tworzy obecnie najlepiej zorganizowaną społeczność naszych rodaków poza granicami kraju. Społeczność, która ogromną wagę przykłada do podtrzymania polskiej tradycji, a w stosunku do swojej liczebności odznacza się niebywale bogatym dorobkiem twórczym. Tym bardziej wydaje mi się niepokojące, że podczas kiedy Europa dąży do otwartych granic i integracji regionalnej, tak słabo znamy swych krajan z Zaolzia, którzy powinni być nam bardzo bliscy. To oni stanowią pomost pomiędzy polską i czeską kulturą. Dlatego sądzę, że warto zaprezentować Państwu chociaż niektórych spośród wybitnych przedstawicieli polskiej społeczności żyjącej na Śląsku Cieszyńskim w Republice Czeskiej i ich przedsięwzięcia.

Kiedy słyszy się o życiu kulturalnym zaolziańskich Polaków, często padają słowa „fenomen”, „zjawisko” czy „ewenement”. To przecież niebywałe, że w zaledwie kilkudziesięciotysięcznej grupie działa tak wiele zespołów ludowych, grup literackich, a wciąż nowe inicjatywy pojawiają się jak grzyby po deszczu. To dla nas – Polaków z drugiej strony Olzy – bogactwo godne pozazdroszczenia. Odsetek osób partycypujących w tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego jest na Zaolziu wręcz niebywały! Członkowie Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego stanowią ponad 40% polskiej społeczności, podczas kiedy w przypadku całej Polski do organizacji pozarządowych należy niewiele ponad 14 %. To właśnie Związek jest głównym animatorem życia kulturalnego na Zaolziu. Jednym z jego najbardziej aktywnych i zasłużonych działaczy jest prof. Karol Daniel Kadłubiec, etnograf i historyk literatury, badacz kultury, folkloru i języka Śląska Cieszyńskiego. Do zadań PZKO należy m.in. wydawanie największego polskiego czasopisma w Czechach „Zwrot”, ale przede wszystkim organizacja wydarzeń kulturalnych.

Jedną ze sztandarowych imprez organizowanych co roku przez Zarząd Główny Związku jest Gorolski Święto, które do Jabłonkowa przyciąga w pierwszy weekend sierpnia ponad 20 tys. osób. To zarazem festiwal kulturalno-folklorystyczny, jak i najważniejsza impreza Polaków mieszkających na Zaolziu, której historia sięga 1947 roku. Przez trzy dni na scenie w Lasku Miejskim prezentują się zespoły ludowe z całego świata, a wieczorami przy ogniskach odbywa się górolskie muzykowanie, czyli tzw. Muzykula. Niesamowita i radosna atmosfera, wieloletnia tradycja i ciekawy program – dzięki nim festiwal zyskał światową sławę. Są z nim związane postacie Władysława Niedoby, popularyzatora polskiej kultury i założyciela Polskiej Sceny Teatru w Czeskim Cieszynie, gawędziarza „Macieja” Ludwika Cieńciały, czy poety Władysława Młynka, dzięki któremu święto jest częścią TKB. Za sprawą imprez organizowanych przez PKZO, region postrzegany jest po drugiej stronie Olzy głównie przez pryzmat folkloru i muzyki ludowej, chociaż może pochwalić się on również gwiazdami muzyki popularnej, takimi jak pochodząca z Wędryni Ewa Farna czy Halina Mlynkova z Nawsia.

Największą „perełką” kulturalną na Zaolziu jest z pewnością jedyny polski teatr zawodowy działający poza granicami kraju – Scena Polska Teatru Cieszyńskiego w Czeskim Cieszynie. Finansuje go urząd państwa, na terenie którego ma siedzibę, czyli Urząd Wojewódzki w Ostrawie. Pod jednym dachem i zarządzane przez jedną dyrekcję, funkcjonują tam trzy profesjonalne sceny – Scena Czeska, Scena Polska i Scena Lalek Bajka. Każda zachowuje swoją odrębność artystyczną. Wśród osób związanych z teatrem warto wymienić Karola Suszkę, obecnego dyrektora Sceny Polskiej, czy też reżysera Janusza Klimszę. Największy sukces odniosły spektakle Polskiej Sceny: „Cieszyńskie Niebo” oraz „Ondraszek. Pan Łysej Góry”. Również literaci są mocną stroną Zaolzia. Wystarczy wspomnieć poetę i dziennikarza Jacka Sikorę, wybitną poetkę Anielę Kupiec, czy też poetkę i tłumaczkę Renatę Putzlacher-Buchtovą, prezeskę Towarzystwa „AVION”, wyróżnioną w ubiegłym tygodniu Srebrnym Kałamarzem – nagrodą literacką przyznawaną przez Fundację Zielona Gęś im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.

Aby zadbać o promowanie Zaolzia wśród Polaków, powstaje szereg godnych naśladowania inicjatyw. Jedną z nich jest projekt „Zaolzie teraz”, będący wspólnym przedsięwzięciem Książnicy Cieszyńskiej oraz Kongresu Polaków w Republice Czeskiej. Dzięki niemu w siedzibie Książnicy zorganizowanych zostało dziesięć spotkań z wybitnymi członkami społeczności zaolziańskiej. Rozmowy z gośćmi i dyskusje z publicznością były rejestrowane i są nadal dostępne na utworzonym kanale YouTube „Zaolzie teraz”. W ubiegłym roku ogromnym zainteresowaniem cieszyły się także spotkania organizowane w katowickiej Hospodzie w ramach cyklu „Łączy nas Olza”. Gościom udało się wzniecić iskierkę zainteresowania i zachęcić do skorzystania z niewiarygodnie bogatego programu kulturalnego jaki oferuje Zaolzie. Byli nimi m.in.: Karol Suszka, dyrektor Sceny Polskiej Teatru Cieszyńskiego, Joanna Wania, kierownik literacka Sceny Polskiej, Leszek Richter, sekretarz Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego, czy też Renata Putzlacher, promująca swoją książkę „W kawiarni Avion, której nie ma – o Cieszynie, mieście na granicy, kawiarni Avion i poszukiwaniu rodzinnych korzeni”. Również w tytułowej kawiarni Polacy i Czesi spotykają się obecnie podczas Salonu Dyskusyjnego z cyklu: „Bez stereotypów. Czesi i Polacy o sobie nawzajem”.

Jeszcze innym projektem promocji życia kulturalnego czeskiej części Śląska Cieszyńskiego jest kampania Izy Wałaskiej „Zaolzie potrafi”. Ma ona na celu zwrócenie uwagi mieszkańców Czech oraz Polski na istnienie polskiej mniejszości narodowej na Zaolziu. Pragnie również zaznajomić samych Zaolziaków z osiągnięciami ich rodaków. Kolejnym jej zadaniem jest  motywowanie Zaolziaków do wykorzystywania i rozwijania swoich umiejętności oraz zyskania odwagi do pokazania ich szerszemu „światu”. Kampania ma też promować młode zaolziańskie talenty oraz zachęcić do używania języka polskiego na co dzień. W ramach tego projektu powstaje również film dokumentalny, do którego zaproszono takie osobistości jak: prof. Jerzy Buzek, Tomasz Santarius, Przemysław Branny, Jan Czudek, Stanisław Czudek, Renata Putzlacher, Renata Drossler, Roman Kufa, bracia Wałachowie, Karol Cieślar, Ewa Katrušák, Irena Adamczyk, Bogdan Trojak i inne.

Pisząc o Zaolziu nie można oczywiście pominąć stowarzyszenia obywatelskiego – Kongres Polaków w Republice Czeskiej, pełniącego zarówno rolę koordynatora działalności organizacji obywateli czeskich narodowości polskiej, jak i reprezentanta społeczności polskiej. Do jego najważniejszych działań należy wydawanie Gazety Polaków w Republice Czeskiej „Głos Ludu”. Prowadzi on również Ośrodek Dokumentacyjny, goromadzący materiały archiwalne dotyczące Polaków mieszkających w Republice Czeskiej oraz organizuje szereg imprez. Jedną z nich jest ankieta „Tacy jesteśmy”, która prezentuje dokonania mniejszości polskiej. Każdego roku konkurs wyłania najciekawsze zdarzenia i inicjatywy, nowe pomysły, wybitnych ludzi i sukcesy osób związanych z Zaolziem. Mam nadzieję, że zgodzą się Państwo ze mną: Jest z czego wybierać!

[Aleksandra Trybuś]

Autorka jest posłanką na Sejm, członkinią parlamentarnej grupy polsko-czeskiej. Tekst pierwotnie ukazał się na jej blogu: aleksandratrybus.tumblr.com. Publikujemy go za zgodą Autorki.

O autorze
Dziennikarz i założyciel serwisu Novinka.pl.
Dodaj komentarz

Podaj swoje imię

Twoje imię jest wymagane

Podaj prawidłowy adres email

Adres email jest wymagany

Wpisz swoją wiadomość

Novinka.pl © 2024 Wszystkie prawa zastrzeżone

Designed by WPSHOWER

Powered by WordPress