W 25 rocznicę śmierci wspominamy czeskiego filozofa Jan Patočkę

13 marca 1977 po brutalnych wielogodzinnych przesłuchaniach przez czechosłowacką Służbę Bezpieczeństwa zmarł Jan Patočka. Był wielkim czeskim filozofem, wykładowcą uniwersyteckim i opozycjonistą.

W 1976 roku władza komunistycznej Czechosłowacji aresztuje członków zespołu Plastic People of the Universe i osoby związane z muzycznym i literackim undergoundem. To właśnie w ich obronie jednoczą się czescy opozycjoniści powołując Kartę 77, której pierwszymi sygnatariuszami obok Václava Havla i Miloša Hájka zostaje siedemdziesięcioletni filozof Jan Patočka. Jeden z największych czeskich filozofów na co dzień stroni od muzyki rockowej, czyta Arystotelesa i po przejściu na przymusowa emeryturę prowadzi w domu naukowe seminarium, które cieszy się ogromnym zainteresowaniem. Jako jedna z najważniejszych postaci środowiska Karty 77 zostaje zatrzymany. Po jednym z przesłuchań umiera w praskim szpitalu.

Jan Patočka urodził się 1 czerwca 1907 roku w czeskim Turnovie. Jego ojciec był gimnazjalnym nauczycielem filologii klasycznej, matka była śpiewaczką operową. Studiował na Uniwersytecie Karola w Pradze. Jego prawdziwą pasją stała się filozofia. Na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego wieku wyjeżdża na stypendium do Paryża, gdzie poznaje Edmunda Husserla i staje się jednym z najwybitniejszych uczniów twórcy fenomenologii. W niemieckim Freiburgu słucha wykładów Martina Heideggera. Po powrocie do Czechosłowacji angażuje się w działalność Praskiego Koło Filozoficznego. Jest jednym z największych znawców twórczości czeskiego filozofia, pedagoga i myśliciela protestanckiego Jana Amosa Komenskiego, która zwalczany przez kościół katolicki znalazł schronienie w Polsce w 17. wieku. Jeszcze przed wojną, w 1937 roku uzyskuje habilitację. Po roku 1945 wraca na Uniwersytet Karola w Pradze i od tego czasu spotykają go ciągłe szykany ze strony władz, przerwane na krótko w czasie Praskiej Wiosny.

Patočka być może najbardziej znany – także w Polsce – jest jako autor eseju „Kim są Czesi?”, który przypomina repetytorium z historii Czech. To w nim przekonuje, że to właśnie Czesi jako pierwszy z narodów słowiańskich przystąpili do kultury europejskiej. Autor dokonuje podziału historii Czech na okres „wielki” – wymienia między innymi ruch husycki, kiedy to historia Czech jest częścią historii europejskiej. Czechy mają też swój „mały” czas – kiedy czeska kultura zajmuje się samą sobą i nie wnosi żadnej wartości w obręb kultury europejskiej, a taka sytuacja ma miejsce w XIX wieku podczas odrodzenia narodowego. Czeski filozof przypomina postać Huberta Gordona Schauera, który pod koniec XIX wiek miał rzucić obrazoburcze dla Czechów pytanie – czym ten kraj zasłużył sobie na własne istnienie? Schauer przekonywał, że prawo istnienia mają tylko te narody, które tworzą kulturę europejską.

Czeski eseista Josef Kroutvor w znanym tekście „Europa Środkowa: anegdota i historia” przekonuje, że Czesi ze względu na swoją przynależność do tej części Europy nie mają wielkich filozofów, mają za to wielu znakomitych powieściopisarzy. Gdyby nie Jan Patočka można byłoby się z tą tezą całkowicie zgodzić.

(łg)

O autorze
Dziennikarz i założyciel serwisu Novinka.pl.
Dodaj komentarz

Podaj swoje imię

Twoje imię jest wymagane

Podaj prawidłowy adres email

Adres email jest wymagany

Wpisz swoją wiadomość

Novinka.pl © 2024 Wszystkie prawa zastrzeżone

Designed by WPSHOWER

Powered by WordPress