Czesi w Polsce ciągle popularni. Zapowiedzi książkowych nowości

Ten jesieni książki o czeskiej tematyce pojawiają się w Polsce jak grzyby po deszczu. Najwięksi wydawcy stawiają na uznane nazwiska jak Topol i Kundera, ale najmniejsze tworzone najczęściej przez fascynatów oficyny próbują wprowadzić w polski krwiobieg literacki nowe czeskie nazwiska. Polscy wydawcy poza literaturą piękną stawiają też na krytykę literacką, a nawet książki o tematyce socjologicznej.

Oficjalna ósma książka Jáchyma Topola po polsku

Wydaje się, że ostatnio wydany po polsku „Warsztat diabła” Jáchym Topol w tłumaczeniu Leszka Engelkinga przeszedł trochę niezauważony. Książka nie zdobyła takiego uznania czytelników i recenzentów jak wcześniejsza „Strefa cyrkowa” czy – nie przymierzając – „Siostra”, ta zdaje się być najpopularniejszą powieścią popularnego czeskiego prozaika i poety, który pisał także teksty do piosenek zespołu swojego niedawno zmarłego brata Psí vojáci. „Warsztat diabła” to mocno postmodernistyczna powieść, w której popkultura miesza się z historią Czech i okropnym dziedzictwem minionego wieku. Młody mężczyzna ucieka z Terezina z pendrivem zawierającym bazę adresową bogatych osób ocalałych z Holokaustu.

Były ambasador Polski oprowadza po Pradze

Z recenzjami nie ma za to problemów wydany przez Agorę przewodnik po Pradze pióra Marka Pernala, byłego ambasadora Polski w Czechach i konsula generalnego w Barcelonie, który na kartach historii zapisał się także udzielając w 2009 roku tajnego katalońskiego ślubu byłemu premierowi Kazimierzowi Marcinkiewiczowi z jego wybranką serca Izabelą. Książka Pernala nosi dokładny tytuł „Spacerownik historyczny. Praga. Miasto magiczne”, a każde określenie nie jest tu przypadkowe. Mamy tu o tyle do czynienia ze „spacerownikiem”, bowiem autor proponuje szesnaście tras, podczas których warto zwiedzić czeską stolicę. Każda z nich obfituje w historyczne i architektoniczne pamiątki, a Pernal przypisuje im czas, jaki turysta powinien przeznaczyć na spacer po każdej z części miasta. I tak na zwiedzanie południowej części Starego Miasta należy zarezerwować minimum 2 godziny, podobnie na Karlín i Libeň szlakiem Bohumila Hrabala, a most Karola można zobaczyć w 45 minut. Autor – historyk z wykształcenia i niezwykły erudyta – na kartach książki bawi, rekomenduje i oprowadza po mieście. Książkę „Praga. Miasto magiczne” – w zależności od potrzeb – można traktować jako użyteczny przewodnik, repetytorium z historii Czech, niekiedy jako pasjonujący reportaż. Miasto magiczne w tytule to oddanie hołdu Angelo Marii Ripelino, autorowi niezwykłej „Pragi magicznej”, którego duch unosi się nad tą książką. Atutem dzieła Marka Pernala są liczne odniesienia do polskiej historii. Przewodnik często daje odetchnąć od topowych zabytków Pragi i zwraca naszą uwagę na wątki polskie związane z historią miasta. Okazuje się, że może wystarczyć ich i na całodzienną wycieczkę.

Będą dzieła zebrane Kundery

Polskich fanów twórczości Milana Kundery ucieszy zapewne informacja, że warszawskie wydawnictwo W.A.B. nabyło prawa do polskich wydań autora i zdecydowało się na wznowienie wszystkich dzieł tego pisarza. Dzieła zebrane Milana Kundery zostaną wydane w nowych projektach graficznych Przemysława Dębowskiego w starych tłumaczeniach. Jeszcze w 2013 roku ukaże się następujące powieści „Śmieszne miłości” (tłum. Emilia Witwicka), „Księga śmiechu i zapomnienia” (tłum. Piotr Godlewski i Andrzej S. Jagodziński), „Walc pożegnalny” (tłum. Piotr Godlewski), „Życie jest gdzie indziej” (tłum. Jacek Illg).

We Wrocławiu promują Hůlovą, Hakla i walczą z gafami

Nakładem wrocławskiego wydawnictwa Afera w tłumaczeniu Julii Różewicz ukazały się właśnie dwie czeskie powieści. „Plastikowe M3, czyli czeska pornografia” Petry Hůlovej to kontrowersyjna powieść uhonorowana prestiżową Nagrodą Jiřího Ortena, a na podstawie książki powstała sztuka teatralna „Czeska pornografia”. Ewa Ciszewska napisała: „Plastikowy M3″ to książka bardzo smutna. Nie wolno dać się zwieść beztroskiemu głosowi trzydziestoletniej (a więc starzejącej się) prostytutki, która swoje opowieści o przygodach „zandaváków” i „rašpli” (określenia, które autorka stosuje wymiennie na określenie żeńskich i męskich organów płciowych) w „digiświecie” ubiera w atrakcyjne szatki serialu telewizyjnego. Owszem, konwencja południowoamerykańskiej noweli dodaje książce kolorów, ale nie jest w stanie zakamuflować smutnej prawdy, że w świecie „Plastikowego M”3 nie będzie happy endu. Brzydula nie przemieni się w sexbombę. Nie nastąpi wielkie zakochanie i długie, szczęśliwe życie. A to wszystko z prostego powodu: nie ma w tym świecie mężczyzn. Istnieją tylko ich organy płciowe. Nakładem tego samego wydawnictwa ukazała się książka Emila Hakla (też tłumaczenie Julii Różewicz) „Zasady śmiesznego zachowania”. Książkę wyróżniono Nagrodą Josefa Škvoreckiego. To rozdarta na trzy części intymna spowiedź bohatera, która unosi się na hipnotyzujących falach pomysłowego języka, celnych obserwacji, zaskakująco intymnych zwierzeń i energicznych dialogów. Z końcem października Petra Hůlová i Emil Hakl będą gościli w Polsce, gdzie spotkają się ze swoimi czytelnikami m.in. podczas Targów Książki w Krakowie i w klubokawiarni Sienkiewicza 27 w Katowicach.

Wrocławskie oficyna ma nie lada zasługi w promocji w Polsce czeskiej kultury. Niedawno jej nakładem ukazał się „Nowy Kapoan” Zofii Tarajło-Lipowskiej. To kontynuacja „Kapoana”, biblii wszystkich Polaków, którzy rozpoczynają swoją przygodę z językiem czeskim. Autorka – wykładowczyni Uniwersytetu Wrocławskiego – uczy jak w Czechach „nie szukać drogi” i nie popełnić wielu innych językowych gaf.

Agnieszka Holland opowiada o swoich czeskich studiach

Niedawno Czeska Akademia Filmowa i Telewizyjna poinformowała, że „Gorejący krzew” w reżyserii Agnieszki Holland jest czeskim kandydatem do Oscara w kategorii najlepszy film zagraniczny w 2013 roku. Obraz jest skróconą kinową wersją trzyczęściowego serialu telewizyjnego pod tym samym tytułem, osnutego wokół samobójczej śmierci studenta Jana Palacha, który na początku 1969 roku podpalił się w centrum Pragi w proteście przeciwko inwazji wojsk układu warszawskiego na Czechosłowację. To dobry pretekst, by przypomnieć, że niedawno nakładem Krytyki Politycznej – w cenionej serii przewodników po interesujących zjawiskach społecznych i postaciach bliskich lewicy – ukazała się książka „Holland. Przewodnik Krytyki Politycznej”. Na tę pozycję złożyły się eseje poświęcone twórczości popularnej reżyserki, absolwentki praskiej szkoły filmowej i tłumaczki „Nieznośnej lekkości bytu” Milana Kundery, analizy jej filmów oraz wywiady z autorką „W ciemności”. Wśród nich znalazł się ten z Agnieszką Wiśniewską, w której Agnieszka Holland porównuje praską wiosnę i polski karnawał „Solidarności”. Reżyserka wspomina w niej pobyt w czeskim więzieniu. „Widziałam (…) jak wyglądają polskie więzienia, miałam znajomych, którzy wcześniej byli zamknięci, na przykład po marcu 1968 roku. Ale czescy strażnicy byli dużo gorsi niż wszystko to, co słyszałam z opowieści o polskich. Grozili mi, robili inscenizacje, kazali stawać nago pod ścianą, przystawiali broń do głowy…” – wspomina Agnieszka Holland.

Analiza filmowych adaptacji Kafki, Čapka i Viewegha

Jesienią nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Łódzkiego ukaże się książka „Hrabal i inni. Adaptacje czeskiej literatury” pod redakcją Ewy Ciszewskiej i Eweliny Nurczyńskiej-Fidelskiej. Znajdziemy w niej opisy i analizy filmowych adaptacji dzieł Franza Kafki, Karela Čapka, Bohumila Hrabala, Milana Kundery czy Oty Pavla, jak również utwory literatów mniej obecnych w świadomości polskich czytelników – Ladislava Fuksa czy Karela Michala. Nie zabranie także autorów literatury współczesnej: Michala Viewegha i Petra Šabacha.

Kolegium Nauczycielskie przypomina Czułych barbarzyńców

W Bielsku-Białej zakończono drugą edycję projektu „Czuli barbarzyńcy. O kulturze czeskiej w XX wieku”, który był realizowany przez Kolegium Nauczycielskie. Jego efektem są dwie publikacje pod redakcją Doroty Siwor: „Mosty i zasieki. Spotkania polskiej czeskiej literatury w XX wieku” oraz „Czuli barbarzyńcy 2013. O kulturze czeskiej w XX wieku”. Pierwsza z nich to zapis konferencji naukowej z udziałem znanych polskich i czeskich literaturoznawców, której przedmiotem była analiza współczesnej polskiej i czeskiej literatury. W tomie publikują m.in. Józef Zarek, Antoni Kroh, Leszek Engelking i Renata Putzlacher. „Czuli barbarzyńcy 2013” to – w większości – rozmowy z popularnymi czeskimi twórcami i polskimi ekspertami od czeskiej kutury, którzy gościli podczas organizowanych przez Kolegium Nauczycielskie w Bielsku-Białej spotkaniach. Wśród rozmówców znaleźli się m.in. Petr Zelenka, Petr Šabach, Aleksander Kaczorowski i Mariusz Szczygieł.

Socjolodzy z Ołomuńca i Katowic badają zmiany kulturowe

Ciekawe, że książka, której autorami są wspólnie pracownicy Instytutu Socjologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Wydziału Socjologii Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu, a jej tematem jest prezentacja zmian w świadomości społecznej po obu stronach granicy polsko-czeskiej (na Śląsku i Morawach) ukazała się po angielsku nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Śląskiego. „Changes in social awareness on both sides of the border. Poland – the Czech Republic. Sociological reflections” jest analizą zmian kulturowych spowodowanych transformacją ekonomiczną w Polsce i Czechach.

[Łukasz Grzesiczak]

Tekst – w skróconej wersji – ukazał się na łamach Głosu Ludu (3 października 2013)