Laurent Binet „HHhH. Zamach na Kata Pragi. Powieść” [recenzja]

Jeśli Francuzi zabrali Czechom i czeskiej kulturze Milana Kunderę, to francuz Laurent Binet – laureat zeszłorocznych Goncourtów za debiut literacki – właśnie oddał go naszym sąsiadom z nawiązką. Jego debiutancka książka opowiadająca kulisy zamachu na Reinharda Heydricha to niezwykły hołd złożony czeskiej literaturze, czeskiej historii, czeskiemu (może czechosłowackiemu?) bohaterstwu i pięknemu czeskiemu miastu, Pradze.

Laurent Binet pisze powieść o powstawaniu powieści. Bohaterami jego książki o Protektoracie Czech i Moraw na równi z postaciami historycznymi stają się Kundera, Flaubert i Littell. Pisze reportaż z pola pisania reportażu o Operacji „Anthropoid” podczas, której zrzuceni z Anglii dwaj czechosłowaccy spadochroniarze (Czech i Słowak) przeprowadzili zamach na jednego z najbardziej odrażających nazistów odpowiedzialnego za koncepcję Ostatecznego Rozwiązania. Przedmiotem książki – obok odkrywanych faktów sprzed ponad 60 lat – stają się kulisy docierania do kolejnych informacji o tych zdarzeniach, lektura książek, dokumentów, przypadkowe rozmowy. Taki jest prawdopodobnie właśnie pomysł autora na tę książkę.

Jednak Laurent Binet – nie wiem czy świadomie – robi coś jeszcze innego. Walczy z ogromnymi, nieśmiertelnymi i często niesprawiedliwymi stereotypami. O Czechach tchórzach i Szwejkach, dezerterach, którzy bez wystrzału oddali swój kraj Hitlerowi i całkowicie podporządkowali się jego rządom. O Słowakach faszystach, którzy w pełni poparci dyktaturę księdza Tisy. O nienawiści czesko-słowackiej. O małym, biednym, nieważnym kraju w środku Europy, od przemysłu którego – jak pokazuje Binet – zależała siła hitlerowskich czołgów pod Stalingradem. Z jednym stereotypem Laurent Binet sobie nie poradził. Z pocztówkowym obrazem Pragi niczym z teledysku zespołu INXS „Never Tear Us Apart”. Tylko, że to żaden zarzut. I ja taką Pragę kocham.

Laurent Binet „HHhH. Zamach na Kata Pragi. Powieść”, Wydawnictwo Literackie, 2011.

Łukasz Grzesiczak